مالکیت صنعتی به کلیه داده ها و دارایی های حوزه صنعت مربوط می شود. این بخش از مالکیت با مالکیت تجاری که عموماً در جامعه رواج دارد متفاوت است و با ماهیت به خصوصی معرفی می شود. حتی یک طرح صنعتی نیز می تواند به عنوان مالکیت در این حوزه محسوب شود. به همین خاطر سازمان هایی برای اداره مالکیت طرح ها و ایده های صنعتی در کشور پدید آمده اند. اهمیت این نوع مالکیت با پیشرفت فناوری و توسعه صنعتی بیشتر از پیش شده است. مالکیت صنعتی به عنوان یک دارایی بسیار ارزشمند به شرکت ها و کسب و کارها امکان می دهد تا از ابتکارات و اختراعات خود به نحو احسن بهره ببرند و از رقابتی بیشتر در بازار برخوردار شوند.
سازمان های مالکیت صنعتی معمولاً مسئولیت ارزیابی، ثبت و حفاظت از حقوق مالکیت فکری در زمینه های مختلف صنعتی را بر عهده دارند. این سازمان ها با ارائه خدمات متنوعی از جمله ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری به کسب وکارها کمک می کنند تا از ابتکارات خود استفاده کنند و از دسترسی به بازارهای جدید بهره مند شوند. به طور کلی این نوع مالکیت نقش بسیار حیاتی در توسعه صنایع و اقتصاد یک کشور دارد و اهمیت بالقوه آن به عنوان یک دارایی استراتژیک برای شرکت ها و کسب و کارها همواره قابل توجه است. اداره مناسب مالکیت صنعتی می تواند به تقویت نهادهای اقتصادی و ایجاد رقابتی سالم در بازارهای جهانی کمک شایانی نماید.
مالکیت صنعتی چیست؟
مالکیت صنعتی و فکری یکی از جدیدترین حقوقی است که تا به امروز معرفی شده و قوانین مهمی در رابطه با آن به تصویب رسیده اند. این دارایی ها هم به صورت مادی و هم به صورت غیر مادی در اختیار افراد قرار دارند و تسهیلات و مزایای آن ها نیز به افراد مربوطه تعلق می گیرد. این نوع مالکیت به یکی از مصادیق مالکیت فکری و ایده ای نیز اطلاق می شود. به همین سبب تعاریف و قوانین مربوط به این حوزه نیز در خصوص آن مطرح می شوند.
ماده قانونی 20 قانون اساسی کشور ما به شرایط و قوانین پیرامون این نوع خاص از مالکیت می پردازد. بر اساس این قانون حتی شباهت برخی خطوط به طرح های صنعتی از پیش ثبت شده در سازمان های قانونی کشور ممنوع بوده و جرم انگاری می شود. در این زمینه قوانین بسیاری وجود دارند که افراد باید پیش از ورود به حوزه های مختلف صنعت به این موارد دقت داشته باشند.
در این زمینه موسسه تکسفیر با تجربه و تخصص خود در زمینه مالکیت صنعتی به مشتریان خود خدمات متنوعی ارائه می دهد. این موسسه با ارائه مشاوره های حرفه ای و اطلاعات دقیق درباره قوانین و فرآیندهای ثبت طرح های صنعتی به افراد کمک می کند تا به بهترین شکل از حقوق مالکیت خود استفاده کنند و از تخلفات احتمالی جلوگیری نمایند.
مالکیت صنعتی در واقع شعبه ای از حقوق تجارت به حساب می آید که شامل حقوق غیرمادی نشات گرفته از علائم مشخص کننده مثل : اسم تجاری ، علائم صنعتی یا تجاری یا خدماتی ، علامت یا سمبل و مشخصات منشاء کالای مورد نظر را مورد مطالعه و بررسی قرار می دهد و به حقوقی که از خلاقیت و نوآوری حاصل می شوند از قبیل : برگه های اختراع ، گواهی اشیای مصرفی و در نهایت به اشکالات و ترسیمات و مسائل مربوط به رقابت ناسالم و نامشروع و سوء استفاده کردن از حقوق مالکیت صنعتی می پردازد.
امروزه شاهد آن هستیم که مالکیت صنعتی ، چه در سطح بین المللی و چه در حقوق داخلی ، به دلیل روابط اقتصادی کشورها با یکدیگر و الزامات بازرگانی بین المللی ، بطور جدی حمایت میشود و به مخترع مبتکر، و به عبارتی به فرد خلاق این امکان را می دهد که به صورت انحصاری از اختراع یا علامت خود استفاده کند و شخص متجاوز به حقوق خود را از راه حقوقی یا جزائی تحت تعقیب قانونی قرار دهد. ( ماده ی528 تا ماده ی 530 ق. م. اسلامی)
طرح‌های صنعتی چه نوع طرح‌هایی هستند؟
قبل از ورود به مراحل ثبت طرح‌های صنعتی و آشنایی با مفاهیم مالکیت فکری و کپی رایت، باید درک درستی از مفهوم طرح صنعتی داشته باشیم. بر اساس تعریف ارائه‌شده در ماده ۲۰ قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری:
طرح صنعتی به هر گونه ترکیب خطوط یا رنگ‌ها و هر شکل سه بعدی که با استفاده یا بدون استفاده از خطوط و رنگ‌ها، تغییرات ظاهری در یک فرآورده صنعتی یا محصول صنایع دستی ایجاد کند، گفته میشود.
این نوع طرح‌ها تحت پوشش قوانین و مقررات حقوق مالکیت صنعتی قرار می‌گیرند. پیش از بررسی جزئیات این حقوق، بهتر است با ویژگی‌هایی که یک طرح صنعتی باید داشته باشد تا قابل ثبت باشد، آشنا شویم.
چه زمانی یک طرح صنعتی قابل ثبت است؟
بر اساس ماده ۲۱ قانون مذکور، یک طرح صنعتی تنها در صورتی قابل ثبت است که جدید و اصیل باشد. منظور از جدید بودن طرح این است که پیش از تسلیم اظهارنامه ثبت، در هیچ کجای جهان و به هیچ طریقی منتشر نشده باشد. این ویژگی نشان می‌دهد که طرح باید منحصر به فرد و خلاقانه باشد تا تحت حمایت حقوق مالکیت صنعتی قرار گیرد.
مالکیت صنعتی شامل چه مواردی است؟
پیش از آشنایی با مراحل ثبت طرح‌های صنعتی، بهتر است با مزایای ثبت این طرح‌ها و حقوقی که مالکیت صنعتی به دارنده آن اعطا می‌کند، آشنا شویم. ثبت یک طرح صنعتی دو مزیت اصلی برای صاحب آن فراهم می‌کند که تحت حمایت نظام حقوق مالکیت فکری قرار می‌گیرد:
- کنترل کامل بر بهره‌برداری از طرح: هرگونه استفاده از طرح صنعتی، شامل طراحی، تولید، فروش و موارد دیگر، تنها با موافقت مالک طرح ممکن است. این به مالک اجازه می‌دهد تا تصمیم بگیرد که چگونه و به چه کسی اجازه بهره‌برداری از طرح خود را بدهد.
- حق اقامه دعوی: در صورتی که هرگونه استفاده از طرح بدون اجازه مالک صورت گیرد، او حق دارد از طریق قانونی اقدام به شکایت و اقامه دعوی کند تا جلوی نقض حقوقش را بگیرد.
مالکیت صنعتی چه مواردی را در بر می گیرد؟
لازم به ذکر است که مالکیت صنعتی یک تعریف کلی است که مقوله های بسیاری را پشتیبانی می کند. از میان آن ها می توان به نکات زیر اشاره کرد:
- انواع قابلیت های بهره برداری از طرح های صنعتی یکی ازمهمترین مصادیق مالکیت در این زمینه به شمار می رود. در این زمینه قابلیت انتقال و فروش طرح های مربوطه نیز مورد توجه قرار می گیرند.
- قابلیت اجاره طرح صنعتی مورد نظر نیز یکی از مهمترین مصادیق این نوع مالکیت به شمار می رود. هر گونه اجاره غیر قانونی برای مالک امکان شکایت و طرح دعوی را به همراه خواهد داشت. به همین خاطر باید حتما به این قوانین نیز دقت داشته باشید.
ثبت طرح های صنعتی
اگر می خواهید مالکیت صنعتی طرح ها و ایده های خود را به دست آورید باید حتما از قابلیت ثبت آن ها در سازمان های ذی ربط استفاده کنید. ثبت طرح های صنعتی در چند مرحله انجام می گیرد و پس از آن فرد مورد نظر صاحب طرح معرفی خواهد شد.
مراحل ثبت طرح های صنعتی
- پیش از هر چیز باید وارد سامانه شوید. در این مرحله اساسی باید مشخصات خود را وارد کرده و ثبت نام اولیه در سامانه را انجام دهید. برای این منظور به سایت اصلی ثبت طرح های صنعتی مراجعه کنید.
- اطلاعات اظهارنامه مربوط به طرح صنعتی شما در بخش بعدی وارد سایت می شود. در این بخش باید حتما اطلاعاتی در رابطه با طرح صنعتی مورد نظر وارد کرده و مشخصات طرح را تکمیل کنید.
- مدارک و مستندات مربوط به طرح صنعتی که متقاضی مالکیت آن هستید در بخش بعدی در سایت مورد نظر وارد می شوند. این مدارک باید به صورت اسکن و با وضوح بالا در سایت مورد نظر ثبت شوند. پس از این مراحل طرح مورد نظر مورد بررسی داوران قرار می گیرد.
- در بخش بعدی باید هزینه هایی را در راستای رسیدگی به اظهار نامه خود بپردازید. این هزینه ها در راستای مالیات حق مالکیت پرداخت می شوند و در اختیار دولت قرار می گیرند. بخشی از این هزینه ها نیز به سازمان بودجه و دارایی کشور اختصاص می یابد.
- پس از ثبت مدارک و تکمیل مراحل مربوط به ثبت طرح های صنعتی گاها از سوی کارشناسان فنی سازمان ذی ربط تماس هایی با شما انجام می گیرد. در طول این تماس ها اصلاحاتی برای مراحل ثبت نام شما اعمال می شود یا برخی مدارک و مستندات را مجددا از شما می خواهند.
- پس از طی مراحل فوق تاییدیه مربوط به مالکیت طرح صنعتی صادر می شود و از آن پس کلیه حقوق این طرح متعلق به شما خواهد بود. با در نظر گرفتن مراحل اصولی کار و کمک گرفتن از کارشناسان معتبر بدون هیچ مشکلی این پروسه را به پایان خواهید رساند.
اقدامات لازم پس از پذیرش طرح صنعتی
پس از طی مراحل ثبت و پذیرش طرح صنعتی توسط مرکز، متقاضی باید چندین اقدام مهم دیگر را انجام دهد تا فرآیند ثبت نهایی شود و حقوق مالکیت صنعتی به طور کامل حفظ گردد:
- تشکیل پرونده حضوری:
پس از پذیرش طرح، متقاضی باید به صورت حضوری به مرکز مراجعه کرده و پرونده فیزیکی تشکیل دهد. در این مرحله، تسلیم مدارک اصلی و مستندات مورد نیاز نیز الزامی است. - انتشار آگهی در روزنامه رسمی:
یکی از مراحل ضروری پس از پذیرش طرح، انتشار آگهی ثبت طرح صنعتی در روزنامه رسمی است. این اقدام به منظور اطلاع‌رسانی عمومی و اعلام حقوق انحصاری مالکیت صنعتی انجام میشود. - پرداخت حق‌الثبت و دریافت گواهینامه:
در نهایت، متقاضی باید هزینه مربوط به ثبت نهایی طرح صنعتی را پرداخت کند. پس از انجام این مرحله، گواهینامه ثبت طرح صنعتی صادر میشود و متقاضی می‌تواند از تمامی حقوق و مزایای مالکیت صنعتی بهره‌مند شود.
با انجام این اقدامات، مالکیت صنعتی به طور کامل برای متقاضی محفوظ می‌ماند و او می‌تواند از حقوق قانونی خود در برابر نقض احتمالی توسط دیگران استفاده کند.
قوانین تجارت برای مالکیت صنعتی
بند اول : نام تجاری
بر اساس ماده ی 578 قانون تجارت در اکثر مواقع تجار جهت معرفی بنگاه ؛ شرکت یا تجارتخانه ی خود ، یک نام تجاری را برمی گزینند انتخاب می کنند که بعد از طی روال ثبت می گردد و از آن پس مشتریان به اعتبار این نام تجاری به معامله با آن شرکت می پردازند .
از این رو سایر اشخاص این حق را ندارند که از این اسم تجاری در محصولات و شرکت های خود استفاده کنند حتی اگر آن اسم با نام خانوادگی اش یکی باشد.
این نام تجاری طبق ماده ی 579 و مادهی 580 از قانون تجارت قابلیت انتقال و خرید و فروش را دارد و در رابطه با مدت اعتبار آن باید بگوییم که 5 سال اعتبار دارد و البته این امکان برای تجدید ثبت آن نیز وجود دارد.
بند دوم : علائم تجاری
بر اساس ماده ی 1 قانون ثبت علائم تجاری ، علامت تجاری شامل هر علامتی اعم از تصویر ، نقش ، حروف ، رقم و … می باشد که جهت تشخیص و امتیاز یک محصول استفاده می شود.علائم تجاری باید ویژگی هایی را داشته باشند :باید تازه باشد و برای جنسی که استفاده می شود جدید باشد ؛سبب گمراه شدن مشتریان نگردد ؛ابتکاری باشد و وجه تمایز داشته باشد.
جهت ثبت علامت تجاری باید به اداره ی ثبت شرکت ها و مالکیت صنعتی ، اظهارنامه ای تسلیم گردد.این ثبت از سمت اشخاص ذی نفع ذکر شده در ماده ی قانون ثبت علائم تجاری امکان اعتراض را دارا می باشد.مدت اعتبار ثبت ، 10 سال از تاریخی که اظهارنامه تسلیم شده می باشد.ماده ی 46 قانون ثبت علائم و اختراعات میگوید که به دعاوی جزایی و حقوقی مربوط به علائم تجاری در نزد محاکم تهران رسیدگی می شود.علامت های تجاری قابل نقل و انتقال هستند و این انتقال تنها بعد از ثبت در برابر اشخاص ثالث معتبر می باشد.
بند سوم : ورقه ی اختراع
حق اختراع به معنی حقوق انحصاری است که به مخترع برای مدت محدودی جهت استفاده ی انحصاری از اختراع خود داده می شود تا بعنوان تشویقی برای مخترعین باشد .ورقه ی اختراع نیز سندی برای این حق می باشد.جهت استفاده کردن از این حق بهره برداری انحصاری ، بایداختراع مطابق با مقررات به ثبت برسد.هر اختراعی بطور کلی 2 حق را برای مخترع به وجود می آورد: ابتدا حق اخلاقی که تا همیشه باقی می ماند و مورد دیگر حق مادی که محدود است و باتوجه به قانون و تقاضای مخترع 5 ، 10 ، 15 یا 20 سال می باشد.
ماده ی 3 از قانون ثبت علائم تجاری و اختراعات مصوب 7/ 8/ 1386 در زمینه ی حق اختراع می گوید : ” گواهینامه ی اختراع سندی می باشد که اداره ی مالکیت صنعتی جهت حمایت کردن از اختراع صادر می کند لزا دارنده ی آن از حقوق انحصاری می تواند بهره مند شود.”
ثبت اختراع قابل اعتراض ، در دادگاه عمومی تهران از جانب ذی نفع قابل اقامه می باشد.نقل و انتقال ورقه ی اختراع از این رو که معتبر باشد باید حتما به ثبت برسد و تنها در صورتی در مقابل اشخاص ثالث اعتبار دارد که به موجب سند رسمی به عمل آید.
جمع بندی
مالکیت صنعتی یکی از جدیدترین حقوقی است که در حوزه مالکیت تعریف شده است و اهمیت بسیاری دارد. این نوع مالکیت به دارایی های مادی و غیرمادی اشاره دارد که در زمینه های صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد و مزایای مهمی برای صاحبان آن فراهم می کند. قوانین و مقررات مربوط به این نوع مالکیت از جمله ماده 20 قانون اساسی کشور اهمیت بسیاری دارند و می توانند تأثیر مستقیمی بر مالکیت و انتقال آن داشته باشند.
مالکیت صنعتی شامل موارد گوناگونی از جمله قابلیت های بهره برداری از طرح های صنعتی، قابلیت اجاره این طرح ها و ثبت آن ها در سازمان های مربوط می شود. فرآیندی چند مرحله ای و کامل برای ثبت طرح های صنعتی وجود دارد که با دقت و حوصله باید طی شود. همه این مراحل از ثبت نام اولیه تا ارائه مدارک مربوطه و پرداخت هزینه ها نیازمند دقت و شفافیت است. در پایان تأییدیه مالکیت طرح صنعتی صادر می شود و حقوق مالکیت این طرح به صاحب آن واگذار می شود. این فرآیند می تواند با رعایت مراحل ثبت و همکاری با کارشناسان متخصص به خوبی و بدون مشکل به پایان برسد و مالک طرح از حقوق خود بهره مند شود.
